Oplossingen in de strijd tegen kristallijn silica

Wat is het probleem?

Wanneer kristallijn silica wordt bewerkt of vermalen, komt stof vrij waarin de respirabele vorm van kristallijn silica zit. Respirabel kristallijn silica (RKS)-deeltjes kunnen bij inademing diep binnendringen in de longen, waar de kwartsstofdeeltjes bindweefselvorming veroorzaken. De beschikbare hoeveelheid longweefsel neemt daardoor na verloop van tijd af, waardoor de zuurstofuitwisseling vermindert en dat kan leiden tot longaandoeningen zoals silicose (stoflong) en longkanker. Kristallijn silica is een natuurlijk mineraal dat veel voorkomt in kwarts, cristobaliet en tridymiet. Veel bouwmaterialen, zoals composieten, maar ook kookpannen of glaswerk, kunnen silica bevatten. A: Natuursteen zoals graniet bevat minder kristallijn silica, meestal rond de 40-60%, maar bij ‘technische steen’ (of composieten) is dat een ander verhaal.

Kwartscomposiet

Kwartscomposiet is zonder meer een favoriet materiaal in de wereld van composietmaterialen. Logisch, want het materiaal biedt duurzaamheid in combinatie met een luxueuze uitstraling. Traditionele kwartscomposieten bevatten echter vaak meer dan 90% kristallijn silica, wat bij bewerkingen zoals zagen en boren gevaarlijk stof vrijgeeft. Ook bij polijsten of afwerken kan kristallijn silica vrijkomen, hoewel dat over het algemeen minder wel een stuk minder is dan bij snijden of slijpen. Naast de juiste persoonlijke bescherming en ventilatie is stofonderdrukking met behulp van water (nat snijden) een oplossing. Wateronderdrukking-systemen zijn zeer effectief en verminderen silicastof tot 85-95% tijdens het snijden en slijpen. Maar dat is helaas niet altijd en overal mogelijk. Vooral de zogenaamde ‘droge bewerkingsmethoden’ verhogen het gezondheidsrisico en voldoen niet aan de strengere richtlijnen.

Silicavrije en -arme materialen

De beleidsmakers en de steenindustrie zelf is zich zeer goed bewust van de problemen en zoekt al geruime tijd naar oplossingen die silicavrij of op zijn minst ‘silica-arm’ zijn. Een voorbeeld daarvan is Durat, een oppervlaktemateriaal dat gemaakt is van gerecyclede kunststoffen. Het duurzame materiaal wordt aangeboden in een breed scala aan levendige kleuren en patronen, en het is niet poreus, waardoor het hygiënisch en gemakkelijk schoon te maken is. Lapitec is dan weer een innovatieve gesinterde steen die met geavanceerde technologie geproduceerd wordt om een duurzaam, niet-poreus en UV-stabiel oppervlak te creëren. Het bootst de natuurlijke schoonheid van steen na zonder het gebruik van silica.

Over gesinterde materialen: Neolith introduceerde medio 2024 een nieuw silicavrij oppervlak. De nieuwe productlijn bevat geen kristallijn silica, is 100% recyclebaar zijn en wordt CO2-neutraal worden geproduceerd. Natuurlijke grondstoffen worden aan hoge hitte en druk blootgesteld, wat resulteert in een gesinterd compact oppervlak.

Andere merken bieden aanrechtbladen van gerecycled glas en harsbindmiddelen aan. Ze zijn milieuvriendelijk, verkrijgbaar in talloze kleuren en stijlen, en bestand tegen hitte en vlekken. Ook papiercomposiet is een milieuvriendelijk en duurzaam materiaal. Het is gemaakt van gerecycleerd papier of houtvezels en niet op petroleum gebaseerde hars. Ook deze producten staan bekend om hun duurzaamheid en sterkte. Ze zijn zeer goed bestand tegen krassen, vlekken en hitte, waardoor ze geschikt zijn voor keuken- en badkameromgevingen.

Nieuwe technologieën

Dichter bij huis lanceerde Brachot recent Unistone UniQ®, een revolutionair kwartsplaatmateriaal dat ontwikkeld is met de gepatenteerde Breton Technology en de veiligheid van werknemers tijdens de bewerking van kwartsplaten verbetert. Het materiaal elimineert de gezondheidsrisico’s die gepaard gaan met kristallijn siliciumstof, zonder in te boeten op kwaliteit en uitstraling. In tegenstelling tot kristallijn silica is de amorfe silica-structuur van Unistone UniQ® van nature veilig en produceert deze geen schadelijke deeltjes.

Eerder al ontwikkelde Cosentino de HybriQ®-technologie in kwartscomposiet. De HybriQ®+ gaat nog een stap verder met een kwartscomposietsamenstelling ‘die streeft naar complete zuiverheid’. Silestone is daar een perfect voorbeeld van. Dankzij het gebruik van minstens 20% gerecycleerd materiaal (zoals gerecycleerd glas) in HybriQ®+ kan de technologie gehalte aan kristallijn silica laten zakken tot minder dan 50% en in sommige gevallen zelfs minder dan 10%.

In ons gesprek dat we vorig jaar hadden met Diresco wees CEO Dirk Van Houwe ons op de Nature-collectie. De combinatie van natuurlijke aardetinten en gouden, troebele aders straalt luxe en design uit en roept tegelijkertijd een gevoel van warmte op. Nog belangrijker met het oog op de gezondheid van de mensen die ermee werken is dat de Nature-reeks wordt geproduceerd met een kristallijn siliciumdioxidegehalte van minder dan 5%.

Meer dan een trend

Kiezen voor silica-vrije of silica-arme alternatieven is niet zomaar een trend. De materialen bieden ruime mogelijkheden voor zowel nieuwbouw- als renovatieprojecten, en maken creatieve, veilige en milieuverantwoorde ontwerpkeuzes mogelijk. De ‘nieuwe’ producten zijn immers ontworpen om duurzaam te zijn. Ze zijn vergelijkbaar, zo niet superieur, op het gebied van hittebestendigheid, krasbestendigheid en levensduur. De producten onderling vergelijken heeft geen zin. Zowel de eigenschappen, kosten, installatievereisten als het onderhoud variëren tussen deze opties. De leverancier zelf kan u daar ongetwijfeld verder mee helpen.

Silca-vrije en silica-arme producten zijn ontworpen om duurzaam te zijn. Ze zijn vergelijkbaar, zo niet superieur, op het gebied van creativiteit, hittebestendigheid, krasbestendigheid en levensduur

Wat met glas?

Glas vormt niet hetzelfde gezondheidsrisico in termen van ademhalingsaandoeningen zoals silicose. Wanneer glas gebroken of bewerkt wordt, ontstaat er niet hetzelfde soort inhaleerbaar stof als bij kristallijn silica. Glas is over het algemeen duurzaam en bestand tegen vlekken en zuren, maar heeft het niet dezelfde hittebestendigheid of krasbestendigheid als sommige vormen van kristallijn silica, zoals kwarts. Het gebruik van gerecycled glas is ook een milieuvriendelijke optie. Er is minder afval en er zijn geen mijnbouwactiviteiten nodig zoals bij de winning van kwarts.

Bij de klant thuis

Niet alleen de werknemers in de steensector maken zich zorgen, ook de klant stelt zich vragen. Voor alle duidelijkheid: wanneer kristallijn silica in bijvoorbeeld aanrechtbladen is verwerkt, vormt het geen significant gezondheidsrisico bij normaal gebruik en onderhoud. De invloed op de luchtkwaliteit binnenshuis is nihil onder normale huishoudelijke omstandigheden. Voor onderhoud volstaan een mild afwasmiddel en water. Schurende schoonmaakmiddelen die het oppervlak kunnen aantasten zijn vanzelfsprekend uit den boze. Maar wat als het alsnog misloopt? Bij breuk of beschadiging van een aanrechtblad met kristallijn silica moet men droog vegen of stofzuigen vermijden. Een natte methode of een stofzuiger met HEPA-filter is de aangewezen oplossing.