Basalt: veel meer dan een grijze muis

Ontstaansgeschiedenis van basalt

Diep in de aarde bevindt zich een hete en vloeibare massa, magma genaamd. Tijdens een vulkaanuitbarsting wordt dit magma door breuken en kieren in de aardkorst richting het aardoppervlak geduwd en uitgespuwd door een vulkaan. Het resultaat hiervan kan zeer explosief zijn waar de hete lava in het rond vliegt en zeker ’s nachts een spectaculair schouwspel is. Maar lava kan ook geleidelijk aan uit de vulkaan stromen als een lavarivier die uiteindelijk stolt tot een basalt met een consistente samenstelling.

Een vulkaan kan tijdens zijn actief leven een groot volume aan gesteenten produceren, maar samen met de vulkanische activiteit komt er ook een einde aan de productie van de door die vulkaan geproduceerde basalt. Dit verklaart ook waarom in het verleden enkele populaire basaltsoorten plots niet meer beschikbaar waren.

Kussens en pilaren

Bij vulkanen denken we vooral aan hoge bergen op het vaste land, maar ook andere vormen zijn mogelijk. De meeste vulkanen bevinden zich trouwens op de bodem van onze zeeën en oceanen. Door de druk van het water vormen zich bij onderzeese vulkaanuitbarstingen lavabubbels die na stollen lijken op gigantische hoofdkussens.

Wanneer magma op weg naar de aardkorst vast komt te zitten en de vulkaan niet uitbarst zal de hete massa stollen in de scheuren van de aardkorst. Hierdoor ontstaat lange, smalle en hoge zeshoekige pilaren. Na erosie van de omliggende gesteenten geeft dit een indrukwekkend zicht in het landschap.

Meer dan een grijze muis

De meeste basalten hebben een grijsgroene kleur, maar achter dit eerder saaie uiterlijk gaat er een heus kleurenpallet schuil. Basalten bestaan uit verschillende kleine mineralen, die enkel met een microscoop zichtbaar zijn. Elk van deze mineralen hebben hun eigen typische kleur. Vergelijk het met pixels, pas wanneer je inzoomt merk je dat 1 kleur eigenlijk bestaat uit verschillende tinten en schakeringen.

De fijne mineraalstructuur dankt basalt aan een temperatuurshock bij zijn vorming. Op geologisch heel korte tijd koelt het warme magma af van meer dan 1000°C naar rond 20 °C. De vloeibare massa kristalliseert snel uit waardoor de mineralen heel klein blijven.

Toepassingsgebied en onderhoud

De hoeveelheid gas, die opgelost is in de lava, bepaalt de porositeit van basalt. Puimsteen is een voorbeeld van een heel poreuze basalt, maar meestal zijn de poriën minder talrijk of soms zelf helemaal niet aanwezig. Net zoals bij travertijn worden deze holtes ofwel bij de productie of bij het opvoegen opgevuld.

Door hun vorming en hun fijnkorrelige structuur zijn basalten zeer sterk en solide. Ze zijn slijtvast en krasbestendig, en in de meeste gevallen zuur- en vorstbestendig waardoor ze gebruikt worden voor uiteenlopende toepassingen gaande van binnenbetegeling over gevelbekleding en zelfs bestratingsprojecten. Uiteraard zijn er steeds uitzonderingen, kijk daarom steeds de technische fiche na van het gekozen materiaal.

Het onderhoud van basalt loopt in grote lijnen gelijk met graniet, maar door de iets hogere porositeit is een impregnering in vlek- en vochtgevoelige ruimten noodzakelijk.