Waar moet je als tegelzetter op letten bij de plaatsing van XXL tegels?

Technische fiche in de buurt?

“Elke tegel is verschillend. Daarom is er geen uniforme plaatsingsmethode. Om zeker te zijn van de plaatsingswijze, ga je best uit van de technische fiche. Als die er is. En als die correct is. Want een aantal tegels veranderen van productnaam, worden private label vooraleer ze aan een klant worden aangeboden. Is er dus geen technische fiche… Ga dan uit van je eigen kennis, ervaring en de best practices die je o.a. hieronder vindt.”

Dit artikel maakt deel uit van de Ronde Tafel over XXL-tegels

Alles start met een goede basis

“Bij de plaatsing van XXL-tegels is een goed voorbereide, vlakke ondergrond cruciaal. De tegel moet ‘op zijn gemak’ kunnen rusten. Niet getorst, niet gewrongen. Anders is de kans op barsten groot. Ga zoals bij een mozaïkvloer uit van een nultolerantie. Wanneer de ondergrond niet helemaal in orde is, hypothekeer je de kans op een goed eindresultaat gevoelig.”

“Om de juiste plaatsingstechnieken te bepalen, start je best met een algemene controle. Verifieer onder meer de stabiliteit, vlakheid, verticaliteit, peil, hardheid en het restvocht (cementgebonden chape max. 2,5%, anhydriet 0,5%). Veel slechte uitvoeringen zijn het resultaat van te laks omspringen met de aanwezige omstandigheden en te weinig denkwerk vooraf.”

“Meten is weten. Start pas met vloeren als de chape voldoende is uitgedroogd. Gebruik zoals een parketplaatser een vochtigheidsmeter. Te veel vloerders gaan vandaag gewoon aan de slag zonder dat ze de vochtigheid kennen. Met als gevolg gebroken tegels en vodden na de oplevering.”

Te veel vloerders gaan vandaag gewoon aan de slag zonder dat ze de vochtigheid kennen.

“Verwijder vuil en gipsresten. Ontstof en ontvet de ondergrond. Controleer het vochtmembraan in de muur. Breng een voorstrijkmiddel (primer) aan indien nodig. En zorg voor adequate bescherming van reeds geplaatst schrijnwerk, beglazing en deurdorpels.”

“Controleer vervolgens de geleverde tegels op mogelijke legzijde-vervuiling en doe hetzelfde bij de andere producten. Check de omgevingstemperatuur. Zeer belangrijk, want een betegeling kan beïnvloed worden door klimatologische omstandigheden. In de regel worden mag je niet betegelen wanneer de ondergrond een temperatuur kent hoger dan +25 °C en lager dan +5 °C tijdens de plaatsing of tijdens het verharden van de stelproducten en dit tot 24 uur na het aanbrengen. Maar ook niet wanneer die blootgesteld is aan extreme zonnestraling, droge wind, tocht of binnenkomende slagregen. Dicht daarom een gebouw in de ruwbouw bij ongunstige weersomstandigheden af met plastic. Controleer tot slot het type, de plaats en de draairichting van de binnendeuren.”

“Indien nodig ga je best de ondergrond opruwen en oneffenheden wegwerken door bijvoorbeeld het aanbrengen van een uitvlaklaag.”

Dubbel verlijmen is een must

“Zeker op een systeem dat XL-tegels met een vloerverwarming combineert, gebruik je best een ontkoppelingsmat. Dit is een elastische mat waarvan het materiaal warmtedoorlatend is. Je kan de mat tevens gebruiken op houten plaatmateriaal, vers beton een cementdek. Zijn functie? De mat absorbeert de spanningen uit de ondergrond. Hij 'ontkoppelt' dus de ondergrond van de vloerafwerking. Schuifspanningen worden zo geabsorbeerd en op die manier voorkom je dat tegels breken.”

“Met of zonder ontkoppelingsmat dienen XXL-tegels sowieso dubbel verlijmd te worden door inschuiven van parallelle lijmrillen op de legzijde van de tegel en ondergrond. Zeker hier is al een lange weg afgelegd. In de beginjaren werden XXL-tegels nog in de mortel gelegd, een praktijk die nu compleet uit den boze is. Daarna werd gekozen voor los zand, siliconen, zelfs piepschuim en schuim voor snelbouwstenen werden al gebruikt. Nu weten we dat verlijmen de weg vooruit is.”

“Elke tegellegger vandaag weet dat een afdoende verlijming cruciaal is in elk tegelproject. Maar toen enkele jaren geleden de effectiviteit van verschillende lijmen werd getest, voldeed de helft niet aan de Europese norm. Gelukkig is de tegelzetter vandaag slimmer geworden en kiest hij niet langer meer voor de goedkoopste lijm, maar voor beproefde lijmen van A-merken. Waarmee je de kans op miserie gevoelig reduceert. De A-merken geven ook raad om XXL-porjecten tot een goed einde te brengen. En over verdelers gesproken, inferieure lijmproducten lijken op de terugweg te zijn, al kunnen we niet beweren dat de 'lijmcowboys' er allemaal uit zijn.”

Toch nog één aandachtspunt: ‘ontkoppelende tegellijmen’ bestaan niet! Dat is een verzonnen term. Een uitgeharde tegellijm heeft nooit ontkoppelende functies, ongeacht wat sommige fabrikanten, verkopers of (zelfs gespecialiseerde) media beweren! Sommige lijmen zijn wel zo flexibel dat deze enorm veel spanningen kunnen opvangen.”

“Om wand- en vloertegels volledig vlak en genivelleerd te plaatsen kan je beroep doen op een tegelnivelleersysteem. Een dergelijk systeem sluit niveauverschillen tussen tegels uit, zo ben je zeker dat er nergens tegelranden uitsteken. Dat de tegels mooi recht én op hun plaats liggen. Waak er wel over dat het correct wordt geplaatst. Indien dit niet op punt staat, kan het dat de tegel niet verlijmd wordt. En krijg je precies datgene dat je net probeert te voorkomen.”

Voeg je naar de voegen

“Bij sommige voorschrijvers merken we een trend om grootformaattegels tegen elkaar te plaatsen. Zonder voegen. Ze worden in hun overtuiging o.a. gesterkt door toonzalen van tegelaanbieders waarin tegels zonder voegen worden geplaatst. Maar vergis je niet, zonder voeg zullen de tegels vroeg of laat breken. Voegen verdelen de spanningen over het tegelwerk en zijn absoluut noodzakelijk om thermische bewegingen op te vangen. Zorg er dus voor en maak ze voldoende breed. Een minimum van 3 mm is nodig.”

“Maar waar moeten de voegen bij XXL-tegels best komen? Wel, uitzettingsvoegen moeten voorzien worden in functie van de toestand van de ondergrond. Bij een gewone cementgebonden dekvloer is dit om de 50 m² en om de 8 lm. Met vloerverwarming om de 36 m² en 6 lm. Om er zeker van te zijn dat de uitzettingsvoegen pal in het vloerwerk worden overgenomen en de symmetrie gerespecteerd wordt waar vereist, kan een vooraf getekend legplan zeer nuttig zijn.”

Vaak worden dergelijke legplannen met kennis van zaken door ervaren architecten opgesteld, maar even vaak is er weinig mee aan te vangen. Voorschrijven maken best vooraf goede afspraken met zowel de tegelzetters, vloerverwarming-installateur als dekvloerplaatser. Hun gebundelde ervaring zal ervoor zorgen dat esthetiek en duurzame functionaliteit best samengaan. Het is daarbij trouwens van kapitaal belang dat de exacte afmetingen van de te plaatsen tegels vooraf zijn gekend. M.a.w. ze moeten beschikbaar zijn zodat ze in werkelijkheid kunnen nagemeten worden.

Nog een gouden regel: plaats geen vloertegels die dunner zijn dan 5 mm!

Professioneel gereedschap dat zich leent voor XXL-projecten

“Om dunne XXL-tegels te manipuleren, boren of snijden, zijn specifieke gereedschappen nodig. In de beginjaren werden vaak eenvoudige zuignappen gebruikt om de tegelplaten voorzichtig uit hun verpakking te tillen en te verplaatsen. Later kwamen grotere modellen met ontluchtingspomp (manueel of elektrisch) op de markt die ook nuttig waren bij het verplaatsen van vooral gestructureerde en zwaardere types.”

“Er zijn verschillende merken van verstelbare lichtgewicht zuignapkaders op de markt die het manipuleren van bijvoorbeeld tegels met formaat 120 cm x 320 cm x 6 mm veel makkelijker maken. Specifieke tilinstrumenten zijn in alle richtingen in- en uitschuifbaar om reeds versneden tegels zonder risico op breuk te manoeuvreren. Zaak voortegelzetters is dus om te investeren in kwalitatieve producten die het beste passen bij hun projecten én die voor hen ‘goed voelen’.”

“Om goed snij- en boorwerk uit te voeren dient een stevige werktafel geïnstalleerd te worden. Dit kan een zelfgemaakte versie zijn op schragen of een kant-en-klare opklapbare en verstelbare aluminium werktafel.”

Tegeldragers of lattensysteem?

“Ook buiten is het cruciaal dat de ondergrond volgens de regels van de kunst wordt voorbereid. Als garantie dat de tegels stabiel liggen, kan je beroep doen op tegeldragers of een lattensysteem. Het laatste wordt vooral gebruikt bij grote, zwaardere tegels. In de praktijk komt dit neer op ‘alles boven de ’60-60’. Net zoals binnen is ook hier expertise troef. Laat het over aan de fabrikant van de tegeldragers of het lattensysteem om te bepalen hoe, waar en waarmee je aan de slag moet.”

Zelfde geldt voor fijn snijwerk. Ook hier zijn er tal van goede mogelijkheden. Denk maar aan de XXL-tegelsnijplank, de glazenierslat- en snijder, het droog handslijpmachientje, het waterzaagje (al dan niet op een geleider), de innovatieve SL-snijwagen (droogsnijden) en het bijhorende schuur- en polijstmateriaal.

Ons devies? Hanteer tijdens elke stap de juiste, kwalitatieve gereedschappen. Er zijn geen slechte merken meer, kies dus bij elk merk die tools waar jij als tegelzetter je het beste bij voelt. Maar maak wel die investering! Want zonder goed gereedschap maak je fouten en zal de kost die je denkt uit te sparen zich vertalen in dure kosten om een project weer recht te trekken.”

Nog vragen?

“Bovenstaande tips & tricks zijn ongetwijfeld te summier om alles te behandelen. Het is slechts een greep uit een heel scala aan ‘best practices’. Wil je meer insider kennis en ervaring absorberen? Raadpleeg dan zeker de door BITA geüpdatete cursus voor Constructiv, het nieuwe handboek ‘De Tegelzetter’, hoofdstuk 7 (XXL), dat zeer binnenkort beschikbaar wordt. Het is geschreven door een 15-tal gereputeerde tegelzetters en vanaf begin 2024 zowel in Nederlands als Frans te consulteren. Het handboek is speciaal gericht naar jonge tegelzetters die hun vak met passie en kunde willen uitoefenen.”

Tegels en vloerverwarming, vloek en zegen

“XXL-tegels combineren met een vloerverwarmingssysteem is geen sinecure. De tegel, de verlijming en de voegen krijgen telkens weer thermische schokken te verwerken, zowel bij het opstarten als het uitschakelen van de vloerverwarming. Dit kan al nefast zijn voor de tegels zelf die door het steeds opnieuw uitzetten en inkrimpen kunnen breken. Tegels van een voldoende dikte en genoeg voeg zouden dit echter moeten kunnen opvangen. Een meer heikel punt is de verlijming. Wanneer die lost (de tegel klinkt daarbij hol) hangt je dure tegelproject slechts door de zwaartekracht en het voegsel bij elkaar. Als dat laatste uiteindelijk ook degradeert door de voortdurende temperatuurschommelingen, zal alles letterlijk uit elkaar vallen. Zorg dus zeker voor voldoende hechting met een dubbele verlijming.”

“Er is op dit moment geen enkele temperatuursbegrenzing voor een vloerverwarming. Bij eender welke warmtevraag in het gebouw, treedt de ketel in werking en laat hij vloeistof door het systeem stromen op zijn maximale temperatuur. Altijd. Zodat de gewenste temperatuur zo snel mogelijk wordt bereikt. Om het plastisch uit te drukken: zonder vloer smelten je schoenzolen op de chape.”

“De oplossing kan echter snel gevonden worden: beperk de temperatuur van het systeem, laat het vertraagd opwarmen en vooral vertraagd afkoelen. De eigenaar/gebruiker van het systeem zal zeker zijn comfortbehoefte lichtjes willen aanpassen om zo de levensduur van zijn vloerinvestering gevoelig te verlengen. Maar op dit moment zien we hiervoor geen animo bij de installateurs van vloerverwarmingssystemen én zijn particulieren en overheden zich niet bewust van het probleem.”

“Vooral bij de opstart van de vloerverwarming is het bang afwachten. Vaak zien we dat gewacht wordt tot de installatie van de ketel en dat de installateurs dan in zeer korte tijd naar de maximale temperatuur gaan. De beste werkwijze voor de ketel zelf, maar dus niet voor de betegeling. We pleiten daarom voor nauw overleg en samenwerking tussen beide sectoren. Het kan niet dat één puzzelstuk ervoor zorgt dat de hele puzzel op termijn uit elkaar valt! De oplossingen zijn trouwens voorhanden. Zo zijn er systemen om een vloerverwarming vertraagd op te starten zonder ketel, bijvoorbeeld met 5 graden per dag. Zo vermijd je die eerste plotse thermoschok én verliezen de installateurs van de ketel geen tijd. Er bestaat een opstartprotocol. Leef dit na, voor en na de plaatsing! We zullen er met z’n allen alleen maar wel bij varen.”

Dit artikel maakt deel uit van de Ronde Tafel over XXL-tegels