De opbouw van een terras in natuursteen onder de loep

First things first: de opbouw van het terras bekijken

Een traditioneel tuinterras wordt meestal opgestart vanuit een uitgegraven kuip. De nodige diepte is zeer afhankelijk van de plaatselijke bodemsamenstelling. De duurzaamheid van een terras begint met de noodzakelijke stabiliteit van de onderliggende lagen. Het is dan ook steeds raadzaam om eerst en vooral te onderzoeken op welke grondlaag het terras zal moeten worden opgebouwd (zandgrond, klei, steengruis, enz.). Al evenzeer kunnen in de buurt groeiende bomen aanleiding geven tot schade op termijn (wortelgroei) en dient aandacht besteed te worden aan de mogelijkheid dat omliggende wortels vocht van onder het terras kunnen onttrekken die op termijn ongewilde verzakkingen met scheurvorming tot gevolg kunnen hebben.

In grote trekken zien de opbouwlagen van een zonneterras er uit als volgt (van onder naar boven): een basis van grove steenslag, magere korrelbeton onder helling van ±2%, gewapende dekvloer onder helling 1,5%, en tot slot de tegels die meestal opgevoegd worden met cementgebonden, bij voorkeur enigszins waterafstotende, voegspecie.

Niettegenstaande men de nodige waterevacuatie heeft voorzien, baant hemelwater zich toch vaak een weg tussen twee aanliggende tegels via de poreuze voegen, tot waar de capillariteit van de onderliggende lagen een einde neemt. Vochtopstapeling leidt in de winter dan onvermijdelijk tot zet- en duwspanningen, vooral bij vriesweer, en dampdrukspanningen in de zomer door opwarming van de zon. En dan houden we nog geen rekening met de krimp- en uitzettingsfenomenen van alle verschillende opbouwlagen door natuurlijke temperatuurverschillen (dag/nacht). Men dient dus steeds rekening te houden met mogelijke hygrothermische schokken, waarbij oog voor detail steeds heel belangrijk is (bvb. het correct plaatsen van bewegingsvoegen, voorzien van voldoende dikke randisolatie tegen alle vaste delen van het gebouw, enz.).

Geschikte terrastegel kiezen: best practices

Of de bouwheer kiest voor natuursteen of keramische tegels voor zijn of haar terras, maakt in principe niet uit. Het is wel belangrijk dat de plaatser op de hoogte is van de gevoeligheden en best practices van elk type tegel, om het juiste advies te geven aan de bouwheer.

Bij het maken van de keuze voor natuursteen of keramiek is het eerste aandachtspunt altijd: de tegels moeten technisch gezien vorstvrij zijn.

Belangrijk voor keramische terrastegels is dat deze sowieso onder de groep BIa vallen, volgens de Normen NBN EN 14411 en ISO 13006. Hierin wordt beschreven dat een keramische tegel die de vorst-dooicycli heeft ondergaan een waterabsorptiecoëfficient van maximum 0,5% mag hebben. De huidige generatie keramiektegels is immers nog dichter geperst met WA-waardes tot zelfs minder dan 0,03%, wat zeker de keuze van de plaatsingstechniek zal beïnvloeden.

De geschiktheid van natuursteentegels voor buitenbetegelingen kan men steeds terugvinden in de technische fiche, het paspoort van de steen zeg maar. Sommige natuursteentypes zijn immers helemaal niet geschikt voor exterieure plaatsingen, terwijl andere soorten daarentegen perfect gedijen.

Twee bijkomende tips voor het plaatsen van tegels op een terras:

• Kies beter voor beperkte afmetingen. Men vermijdt dus best om buiten grootformaattegels te plaatsen. Waarom? Kleinere formaten verminderen thermische uitzettingen en vermijden scheurvormingen en breuken op korte termijn.
• Terrastegels hebben ook beter een betrekkelijk lichte kleur met een minimale veilige uitglijd weerstand, bij voorkeur R10 of R11. Het oppervlak van de tegel (de bovenstructuur) zal ook een impact hebben op het algemeen onderhoud. Hoe ruwer de toplaag van de tegel, hoe hardnekkiger ze te reinigen zijn.

Interessant project

Als we aankomen op de werf in Varsenare valt meteen een grote silo aan de voorkant van het gebouw op. Dit doet vermoeden dat het om een niet zo alledaags project zal gaan. En ons vermoeden wordt bevestigd als we aan de achterzijde van het gebouw komen.

Specialist Wim Verkinderen is er volop in de weer en legt ons alle belangrijke aspecten van zijn techniek uit. In eerste instantie heeft hij een bodemonderzoek uitgevoerd, om de totale diepte van de uitkoffering in te schatten. In dit project moet het terras opgebouwd worden op zandgrond. De ondergrond is de basis van elk tegelwerk en die moet altijd vast, stabiel en draagkrachtig zijn. Vandaar voorziet de tegelzetter van dienst eerst een drainerende fundering onderhelling met daarrond efficiënte waterafvoerende draineringsbuizen.

“Op de betonplateau, die onder de helling werd gegoten, plaatste ik een speciale drainagemat er los op”, legt Wim uit. Zo’n drainagemat is een betrouwbare en langdurig functionerende oppervlaktedrainage en is doorgaans opgebouwd uit een gesloten polyethyleenfolie met aan één kant noppen, waarop een filtervlies is aangebracht.

“Bij de nieuwe variant die ik gebruikt heb, is er in plaats van een filtervlies een gaas met een maasbreedte van 2 x 2 mm aangebracht. De noppenzijde met filtervlies/gaas waarop de bekledingsconstructie komt, werkt over de volledige oppervlakte als een drainagelaag -in het vakjargon noemt men dit een “capillair passieve drainage”- met een uitzonderlijk hoge waterafvoercapaciteit. De dicht bij elkaar staande noppen, die de vorm hebben van stompe kegels, zijn bovendien bestand tegen zeer hoge drukbelastingen. De open ruimte tussen de noppenbaan en het filtervlies/gaas vormt een warmte- en contactgeluidsisolerende luchtlaag die de afdichting extra beschermt tegen schadelijke thermische belastingen. Hierdoor wordt een gelijkmatige en vlakke spreiding van de belasting boven de afdichting verkregen.”

Op deze drainagemat werd een 10-tal centimeter drainagemortel aangebracht. De op de werf aangemaakte dekvloermortel is onder meer geschikt voor het plaatsen van niet-verkleuringsgevoelige natuursteentegels, wat in dit geval van toepassing was. Dit type waterdoorlatende dekvloermortel is een homogeen mengsel samengesteld uit zand (rivierzand 1,5/5,5 mm), bindmiddelen (Portlandcement) en verbeterde hulpstoffen en zal het ophopen van hemelwater waarbij volumevergroting kan plaatsvinden door bevriezing, verhinderen. Bovendien haalt men bij de ‘gewone’ versie druksterktewaarden van meer dan 15N/mm², wat gigantisch is.

Extra eigenschappen van deze innovatieve dekvloersamenstelling zijn:

• het bevorderen van de afvoer van regenwater in de bodem in zijn natuurlijke omgeving, met name ± 1000 L/m²/uur
• het voorkomen van de vorming van ijsplekken
• ze is vorstbestendig
• ze helpt bij het opladen van het grondwater en bij de bestrijding van overlopende rioleringsnetwerken en overstromingsrisico's

Een hele resem aan voordelen, maar hoe verwerkt het in de praktijk? Wim Verkinderen demonstreert en legt uit:

“Het is een comfortabele manier om een terras te leggen. In dit geval moet ik een witsteen van 61 cm x 61 cm x 3 cm plaatsen. Ik maak mijn chapemortel aan uit de silo met een speciale pomp waardoor de samenstelling steeds constant is, kip hem vervolgens uit op de drainagemat, trek hem op niveau vlak en klop mijn tegel – waarvan ik de legzijde met een S1-tegellijm heb ingestreken – er netjes langs de traditionele richtkoord in.”

Helaas duiken nog steeds regelmatig schadegevallen bij tuinterrassen op. De werkwijze van de hier beschreven opbouw zou meer garantie geven aan de eindverbruiker. Stagnerend water is immers vergif voor een terras en moet kost wat kost vermeden worden. En daar zorgde deze meester-tegelzetter voor door duurzame producten te gebruiken.

In dit project koos Wim Verkinderen ervoor om producten te gebruiken van onder andere Schlüter Systems