Hoe een foute verlijmingsmanier kan leiden tot veel schade

Duidelijke symptomen

Alle betrokken partijen worden samengeroepen om een expertise uit te voeren, met name de eigenaar, de installateur van de vloerverwarming, de tegelzetter, en de door de bouwheer aangeduide expert ruwbouwafwerking. In eerste instantie kiest de deskundige ervoor om alle aanwezigen hun verhaal te laten doen.

Men schetst de situatie als volgt:

• De vloertegels zijn op het gelijkvloers verlijmd op een verwarmde cementgebonden dekvloer
• Het betreft een 150 m² keramische tegels 60 cm x 60 cm x 1 cm
• De dekvloer heeft twee maanden de tijd gehad om uit te harden vooraleer de eerste tegel werd geplaatst. Dit gegeven sluit alvast uit dat de chape niet of onvoldoende droog was vooraleer men tot de plaatsing van de tegels is overgegaan
• De vloerverwarming werd opgestart vóór de plaatsingsactiviteiten en geleidelijk aan terug afgekoeld om de chape zijn uitzettings- en krimpfase te kunnen laten doorlopen
• De uitzettingsvoegen zijn voldoende aanwezig en lopen door in de deuropeningen zoals het hoort
• De randisolatie is hier en daar nog zichtbaar aanwezig en is voldoende dik genomen
• Sommige tegels kraken bij het stappen. Dit gaat niet altijd gepaard met degradatie van de cementgebonden voegen
• Veel tegels klinken hol bij het belopen, voornamelijk met schoenen met hakken. Tegelvoegen vertonen hier en daar kleine scheurtjes langsheen de tegelranden
• Op de vraag of de tegels verlijmd werden volgens de dubbele verlijmingstechniek wordt positief geantwoord. Echter kan de tegelzetter niet bevestigen of de lijmrillen al dan niet kruiselings over elkaar werden gedrukt.
• De gebruikte tegellijm zou een C2-S1 zijn, wat volgens de uitvoerder aangeraden werd door zijn leverancier.
• De plaatsingstechniek werd uitgevoerd met een rubberen vloerdershamer zoals men normaal bij traditionele vloerwerken toepast.

Visueel onderzoek

Na alle partijen te hebben gehoord en de nodige notities te hebben genomen, ging de expert over tot een plaatselijk louter visueel onderzoek en stelt volgende anomalieën vast:

• Ongeveer 75% van de vloertegels klinken hol
• Vooral in de keuken knarsen de tegels bij het belopen
• Hier en daar worden degraderende voegen vastgesteld met langslopende scheuren
• De breedtes van de cementgebonden voegen zijn slechts 2 mm
• Ook de uitzettingsvoegen zijn zeer smal uitgevoerd met een maximale breedte van 2 mm

Daar de expert twijfels had over de effectief aangewende plaatsingsmethode, besloot hij toch een willekeurige tegel te verwijderen met als doel de onderliggende lagen te controleren. Na de bevestiging dat er nog reservetegels voorradig waren, ging de deskundige over tot een destructieve controle.

Feitelijkheden

Na het stofarm uittrillen van de tegelvoegen –uitslijpen is vandaag de dag niet meer aan de orde– zette de deskundige een grote zuignap op het midden van de vrijgemaakte tegel die, zonder dat er een hamer of beitel aan te pas moest komen, met een korte beweging losrukte. Het resultaat was al meteen zichtbaar:

• De buttering/floatingmethode (lees: dubbele verlijming) was geenszins toegepast. Op de legzijde van de tegel was geen millimeter tegellijm te bespeuren.
• De lijmrillen op de dekvloer waren zeer slordig uitgekamd met een zeer kleine lijmkam.
• De vorm van de lijmrillen- en kanalen was nog perfect zichtbaar alsof ze bewust zouden aangebracht zijn om ze gewoon even ter controle te laten uitharden.

Mogelijke oorzaken

Het is duidelijk dat de tegelzetter de dubbele verlijmingsmethode niet heeft toegepast en er was ook geen duidelijkheid over het aanbrengen van de kleefmortel op de cementgebonden ondergrond. Dit leidde tot de vraag of het hier ging over een pure professionele (plaatsings)fout.

De deskundige richtte zich hiervoor tot de tegelzetter met de vraag hoe hij zijn tegellijm heeft aangemaakt en welke de weersomstandigheden waren op het moment dat de vloer werd geplaatst. Want dit kan een eerste mogelijke oorzaak zijn.

Het is namelijk van groot belang dat de grondtemperatuur op het moment van verlijmen ten minste 5°C maar ook maximum 25°C à 30°C mag zijn om “verbranding” van de tegellijm te voorkomen.

De zogenaamde “verbranding” van een stelmiddel (in dit geval poederlijm dat met water werd aangemaakt) betekent dat het aanmaakwater zich te snel onttrekt (verdamping) uit de kleefmortel, met verzwakking tot zelfs volledige verzwakking van de hechttreksterkte tot gevolg.

Een tweede mogelijke oorzaak van het loskomen van de tegels was een mogelijk verstreken ‘open tijd' van de tegellijm. De ‘open tijd’ van een kleefmiddel is de tijd tussen het aanbrengen van de lijm op de ondergrond en het plaatsen van de tegel. Indien deze tijd (in de praktijk normaal een kwartier, afhankelijk van de soort en het type poederlijm dat men gebruikt) overschreden is, zal de kleefkracht van de lijmrillen aan de buitenkanten die blootgesteld zijn aan de omgevingsomstandigheden totaal verdwenen zijn. Als men er dan een tegel wenst in te drukken, zal de kleefmortel geen greep meer hebben op het extreem dicht keramisch materiaal met alle gevolgen van dien.

En een derde optie, die volgens de deskundige al evenzeer een van de belangrijkste oorzaken van een zwakke hechtsterkte is, is het bereikte contactoppervlak of de “overdracht” ondergrond/tegellegzijde. Volgens de TV (Technische Voorlichting) 237 van Buildwise dient de lijmmassa ten minste 70% gelijkmatig verspreid te zijn. De expert oordeelde dat de overdracht van de tegellijm rond de 55% bedraagt en in dit geval duidelijk ontoereikend is. De tegelzetter had de lijmkanalen niet kunnen vullen vanwege het te weinig aandrukken en tegelijkertijd inschuiven van de tegels. Alle lijmgangen waren nog zo goed als zichtbaar na het wegnemen van de tegel. Waar geen lijm zit, bevindt er zich lucht. Lucht is op zijn beurt een isolator, en isolatie plaatsen boven een vloerverwarmingssysteem is niet direct het beste idee.

Conclusie expert

In voorkomend geval voldeed de tegelplaatser aan geen enkel van de drie door de deskundige opgesomde voorwaarden. Sterker nog: de tegelzetter bekende nadien dat hij de vloer in onderaanneming heeft laten plaatsen.

Het spreekt voor zich dat dit geen aangewezen gang van zaken is. Als hoofdaannemer dient men zijn verantwoordelijkheid te nemen. Gelukkig deed de man in kwestie dit. De aannemer-tegelzetter beloofde om de vloer volledig op zijn kosten te herplaatsen volgens de regels van de kunst en het goede vakmanschap, zijnde de dubbele verlijming met de lijmrillen parallell op elkaar zodat bij het haakse inschuiven de lijmmassa zich gemakkelijk kan verdelen tussen tegellegzijde en ondergrond. Een uitvoeringsdatum werd ter plaatse vastgelegd tot tevredenheid van alle partijen.