Morteltechniek, liever niet bij de plaatsing van keramiek

Aanleiding voor de expertise

Tijdens een verbouwing in het West-Vlaamse Lichtervelde bij Torhout komen na de ruwbouwwerkzaamheden verschillende gebreken aan het licht, waaronder ook de uitgevoerde tegelwerken.

Er werden 2 grote problemen vastgesteld:

1. Zowel de vloer in de living als de wandtegels in de douche komen kort na de plaatsing los
2. In de living klinken bepaalde vloertegels hol

Na een klacht van de eigenaars van de woning mochten ze van de hoofdaannemer helaas geen reactie ontvangen. Hoog tijd dus om actie te ondernemen en een onderzoek in te stellen naar de oorzaak van de vastgestelde problemen.

Probleem 1: loskomende tegels

Na een gesprek met de aanwezige partijen en het inwinnen van alle mogelijke informatie over de situatie, had onze expert snel door dat het om een pure professionele fout kon gaan. Eerst even kijken naar de vochtproblemen aan de binnenmuren...

Vooral een blijvend vochtige muur in de inkomhal trok de aandacht. Het zal misschien niet verbazen: in de tegenoverliggende ruimte werd een inloopdouche geïnstalleerd. De expert besluit om op willekeurige plaatsen het vochtpercentage te meten en krijgt op bepaalde plaatsen tegengestelde waardes op zijn display. De muur aan de kant van de inkom geeft bovenaan 45,5% en onderaan, ter hoogte van de aansluiting met de vloer, 74,9% tot zelfs 100% vochtpercentage op sommige plaatsen aan. De andere kant van de wand in de douche geeft bovenaan in spiegelbeeld quasi een te verwaarlozen cijfer bij een meting op de cementgebonden wandvoegen, maar onderaan met de aansluiting met de douchevloer een vochtigheidsgraad van 68,5%.

Een eigenaardig verschijnsel volgens de expert, die dieper wil graven om de ware reden van deze verschillen te achterhalen.

Destructief onderzoek brengt oorzaken aan het licht

Na goedkeuring van de eigenaars wordt besloten om een destructief onderzoek uit te voeren. Dit noodzakelijke kwaad is de enige manier om te kunnen achterhalen wat de werkelijke oorzaak van de vochtproblemen zijn. De deskundigen nemen voorzichtig verschillende tegels in het midden van de douchemuur met hamer en beitel laag per laag weg om te kijken wat er achter de tegels aanwezig is.

Doorgaans zijn dit de 3 meest voorkomende oorzaken van vochtproblemen in een inloopdouche, ook wel eens een Italiaanse douche genoemd:

• Het ontbreken van een waterkeringslaag onder het tegelwerk
• Een losgekomen of onzorgvuldige overlapping van het waterdichtingsdoek
• Een lek met de aansluiting van de afvoergoot of de afvoerbuis zelf

Welke oorzaak ligt in deze ruimte aan de basis?

Het eerste wat opvalt, is dat de lijmrillen- en kanalen nog zeer goed zichtbaar zijn. Hieruit kan men al concluderen dat condensvorming ter hoogte van de tegellegzijde reëel is. Na enkele vochtigheidsmetingen kon men verrassend genoeg geen abnormaal vocht vaststellen in de uitgeharde lijmmassa. Uit verder breekwerk kon men zien dat er wel degelijk een waterdichtingsdoek uit polyethyleen onder de tegels werd aangebracht. Toch nog enkele goede punten van de uitvoerder dus. En ook daar werden, tot verwondering van de experts, geen vochtwaarden van noemenswaardige betekenis opgemerkt.

Maar na het verwijderen van een stukje polyethyleen gaven de meetresultaten andere waarden aan. Men kon niet meer spreken van vochtigheid, maar eerder van nattigheid. De expert diende zijn zoektocht verder te zetten naar het oorzakelijk verband van dit eerder eigenaardig fenomeen.

Aangezien in de doucheruimte zelf de vochtigheidsgraad onderaan het tegelwerk en vooral ter hoogte van de aansluiting vloer/muur ook het hoogste was (net zoals aan de andere kant van de binnenmuur in de inkom), besloot de deskundige enkele vloertegels uit te breken in de buurt van de douchegoot. Ook daar waren de waarden van de vochtmetingen boven de waterdichtingsdoek lager dan eronder, waarna een lichtje ging branden…

Na wat extra kapwerk stelde men vast dat er een lek was ontstaan helemaal onderaan in de koppeling van de afvoerbuizen. Dit was uiteindelijk de reden waarom onder de waterkering de vochtwaarden zo hoog waren en niet direct onder de tegels. Door de zuigkracht van dekvloer en pleisterwerk vond het water zijn weg onder het waterdichtingsdoek heen. Dit verklaarde meteen de erg natte plaatsen onderaan de douchewanden.

De oorzaak van probleem ‘één’ is gevonden: een lek bij de aansluiting van de afvoerbuizen.

Probleem 2: holle klanken

De vloertegels in de woonruimtes bestonden uit keramisch materiaal, met name een imitatie parket, en waren tot verwondering van de expert traditioneel geplaatst in een mortelbed. Metselen is namelijk de specialiteit van een metselaar, wat bleek bij het verwijderen van een holklinkende tegel. Maar waar de aannemer geen rekening mee hield is dat de huidige generatie keramische tegels niet meer voldoende kunnen hechten in een pure zand-cementmortelspecie. De waterabsorptiecoëfficiënt van keramische tegels ligt tegenwoordig een pak lager dan de genormaliseerde 0,5% (EN 14411/ISO 13006 – groep BIa). De dubbele verlijmingstechniek is dan ook de enige zekere oplossing om de duurzaamheid van dergelijk tegelwerk te verzekeren.

Maar dit was niet de enige oorzaak van de vele holklinkende zones. Noch in de living, noch in de keuken of in de gang was ook maar één bewegingsvoeg te bespeuren.

Het is namelijk zo en beschreven in de Technische Voorlichting 237 van het WTCB dat er elke 50 m² en 8 lm een uitzettingsvoeg dient voorzien te worden in een tegelwerk zonder vloerverwarming. In voorkomend geval vertoonde 70% van de gecontroleerde tegels een verdachte klank. Een signaal dat weinig goeds voorspelt, vooral omdat dit fenomeen gepaard ging met scheurvorming langsheen de tegelranden en bepaalde voegen al degradeerden. Na verdere controles bleek dat de aansluitingen van de vloer met de muurdelen dichtgevoegd waren met mortelspecie in plaats van dilatatiesilicone. Dit tegelwerk staat dus volledig onder spanning, waarbij bij de minste thermische bewegingen (vooral ter hoogte van glaspartijen), opwelvingen kunnen ontstaan, met onthechting van verschillende zones tot gevolg.

Ook de oorzaak van probleem ‘twee’ is gekend: een foute plaatsingsmethode en het ontbreken van bewegingsvoegen.

Conclusie deskundige

Volgens de expert zijn er geen mogelijkheden tot gedeeltelijk of volledig herstel van beide tegelwerken en luidt het besluit in zijn rapport als volgt:

• Gelet op de vochtschade in de inloopdouche die zich achter het waterdichtingsscherm heeft gemanifesteerd door het lek ter hoogte van de afvoerbuis, moet het geheel eerst volledig uitdrogen en daarna volledig herplaatst worden. Dat wil zeggen: uitbraak, uitvlakken van de vloer en de wand, correct waterdichten en daarna opnieuw betegelen.
• Gelet op het aantal vloertegels dat hol klinkt en de vaststelling dat de vloer geleidelijk aan loskomt door de toegepaste traditionele plaatsingsmethode van de keramische vloer, in plaats van de in casu noodzakelijke verlijmingstechniek, is de enige optie een volledige herplaatsing van al het vloerwerk dat losgekoppeld is van vaste muurdelen, dekvloer inbegrepen, en dit in alle ruimtes. De werken dienen nauwkeurig uitgevoerd te worden volgens de regels van de kunst en het goede vakmanschap, naar de gebruiken van het beroep en de stand van de wetenschap.